"Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận

Đ́nh tiền tạc dạ nhất chi mai..."

Hồng Ty

(Minh Tấn tóm lược)

       Hồng Ty dịch nghĩa là Chỉ Hồng hay Tơ Hồng lấy điển tích từ "Ông Tơ Bà Nguyệt."  Tơ Hồng là nói lên duyên chồng vợ giữa hai người.

       Theo sách thần tiên truyện có chép là vào thời Nguyên Ḥa nhà Đường, có một viên quan đại thần rất giàu sang, thuộc vào hàng danh gia vọng tộc.  Vị quan ấy họ Chung tên Thôi, tự là Hi Minh, nổi tiếng là người có tài an bang tế thế.  Chung Thôi có người con trai tên Chung Hạo nối nghiệp nho gia, mới mười hai tuổi đời mà thông minh tuyệt đỉnh, văn hay chữ tốt, khắp triều ai cũng khen thưởng, nên các bậc danh gia vọng tộc trong nước mong được gă con gái cho chàng.  Phần v́ Chung Hạo thấy được mọi người ngợi khen và kính trọng nên cũng đem ḷng tự phụ trước mọi sắc đẹp kiều diễm của giai nhân.  Chàng ước mơ sau này sẽ sánh đôi với một giai nhân quốc sắc thiên hương mới vừa ḷng.

       Một hôm Chung Hạo theo cha vào rừng săn bắn, măi đuổi theo một con thỏ nên lạc vào rừng sâu, chàng t́m măi không thấy lối ra mà mỗi lúc rừng càng hoang vu.  Trời tối dần, bóng tối đă gieo vào ḷng chàng một nỗi khủng khiếp vô bờ, bởi chàng đă quen lối sống của cảnh kẻ hầu người hạ nơi chốn kinh thành náo nhiệt.  Khi vần trăng nhô lên từ góc trời đông, chàng có thể phân định được phương hướng nhưng vẫn không t́m được lối ra trong đêm.  Bỗng chàng nghe tiếng nước chảy róc rách đâu đây, trong lúc đói khát chàng lần đến lấy nước uống.  Chàng đưa mắt nh́n quanh chợt thoáng thấy một bà lăo ngồi bên một động đá đang xe chỉ dưới trăng.  Chung Hạo đến nơi th́ thấy bà lăo tóc bạc như sương ngồi xe chỉ đỏ.

Chung Hạo kính cẩn nói:

- Tiểu nhân đi săn lạc đường vào rừng sâu, không biết đường ra, xin hỏi lăo bà đây là nơi đâu?  Tại sao lăo bà ngồi một ḿnh xe chỉ đỏ dưới trăng?

Bà lăo liếc nh́n Chung Hạo rồi cúi xuống xe chỉ, đáp:

- Đây là động tiên, ta là nguyệt lăo, ta đang xe duyên cho những đôi vợ chồng yêu nhau dưới trần gian.

Chung Hạo nghe nói lấy làm lạ, hỏi:

- Lăo bà xe như vậy mà dưới trần gian trai gái yêu nhau sao?

Nguyệt lăo đáp:

- Phải, đây là dây tơ hồng, việc yêu đương dưới trần gian là quyền ở ta.  Ta muốn đôi trai gái nào thành vợ chồng th́ đôi trai gái ấy kết duyên và không xa ĺa nhau.

Chung Hạo tánh ṭ ṃ, hỏi:

- Lăo bà có thể cho tiểu nhân biết sau này tiểu nhân sẽ kết duyên với ai không?

Lăo bà đưa mắt nh́n vào cửa động, nơi đó có một ông lăo đang chăm chú nh́n vào cuốn sách dày cộm, nói:

- Đó là việc của ông tơ.  Công tử vào hỏi ông già kia.

Chung Hạo bước lại cửa động, cúi chào ông già râu tóc bạc phơ, hỏi:

- Xin phiền lăo trượng cho biết tiểu tử sau này xe duyên cùng ai?

Ông lăo hỏi:

- Công tử tên ǵ?  Con ai?

Chung Hạo đáp:

- Tiểu nhân tên Chung Hạo, con quan đại thần Chung Thôi, ở tại kinh thành nhà Đường.

Ông lăo lật sổ bộ, tra cứu một hồi rồi nói:

- Sau này công tử sẽ xe duyên với con gái mụ ăn mày ở chợ Đông gần kinh thành, nàng tên Tố Lan.

 Chung Hạo trố mắt nh́n ông lăo, nói:

- Tôi là con trai quan đại thần giàu sang thế sao lại lấy con gái mụ ăn mày làm vợ?  Xin ông đừng chế nhạo tôi.

Ông lăo cười:

- Công tử đừng nóng giận.  Đó là duyên trời định.

       Quá sức bất b́nh Chung Hạo quày quả ra đi không một lời từ giă.  Chàng mang sương, đội gió chạy suốt đêm trong rừng không màng phương hướng.  Khi trời mờ sáng, may thay chàng gặp đội quân của triều đ́nh đang t́m kiếm chàng.  Quân sĩ đưa chàng về tư dinh, vợ chồng Chung Thôi t́m lại được con vui mừng không xiết, trong lúc đó chàng buồn bă biếng ăn biếng nói, nhưng cũng không nói cho ai biết chuyện chàng gặp Ông Tơ Bà Nguyệt.  Một hôm, chàng nói với tên gia đồng:

- Ngươi cùng ta xuống chợ Đông xem chơi có được không?

Tên gia đồng hỏi:

- Công tử xuống đó làm ǵ?  Công tử cần ǵ nói cho tôi đi cũng được, cần ǵ phải đến đó.

Chung Hạo nói:

- Ta chỉ muốn tận mắt xem cảnh mua bán ở chợ Đông mà thôi.

Tên gia đồng ngỡ Chung Hạo buồn muốn dạo chơi cho vui nên hai thầy tṛ dắt nhau đến chợ Đông.  Mục đích của Chung Hạo đến đó chỉ muốn biết có hai mẹ con mụ ăn mày như Ông Tơ Bà Nguyệt đă nói.  Khi dạo chơi chợ Đông một lúc bổng chàng quả thấy có mụ ăn mày rách rưới, hai mắt mù loà, tay cầm một cái bị, miệng van xin bố thí, đằng trước có một con bé dắt đi.

Chung Hạo thất kinh miệng lẩm bẩm:

- Đúng là mụ ăn mày chợ Đông rồi, chẳng biết con bé kia có phải tên Tố Lan không?

Chung Hạo bảo tên gia đồng đến hỏi xem, th́ được mọi người cho biết con bé quả thật tên Tố Lan.  Không c̣n nghi ngại ǵ nữa, chàng thở dài một tiếng bước tới nh́n vào mặt con bé th́ thấy con bé khoảng chín tuổi, mặt mày dơ dáy không thấy rơ làn da, chỉ thấy đôi mắt đen huyền trong chiếc khăn che mặt rách nát.  Chung Hạo buồn bă dắt tên gia đồng trỡ về dinh.  Từ đó chàng không dám ra khỏi cửa dinh, cứ nghĩ đến sau này chàng sẽ lấy con bé ăn mày mà ḷng tê tái.

Một hôm chàng suy nghĩ một cách táo bạo:

- Ta không thể chôn vùi tương lai của ta trong định mệnh được, ta phải giết chết con bé kia xem Ông Tơ Bà Nguyệt lấy ǵ xe duyên ta với con bé kia.

       Thế rồi chàng lén đến chợ Đông, tay cầm ḥn đá lớn ném vào đầu con bé rồi bỏ chạy không cho ai thấy.  Rồi từ đó chợ Đông không c̣n thấy bóng hai mẹ con mụ ăn mày nữa.  Chung Hạo cũng cho người thăm ḍ về việc ấy quả thật vắng bóng mẹ con mụ ăn mày.  Tin ấy khiến chàng an ḷng, trở lại như xưa trao dồi thi phú và nổi tiếng là một danh nhân nơi kinh thành.  Thời gian trôi qua trong quên lăng!  Cho đến bảy năm sau.  Tại huyện Trúc Giang, có con gái quan Thái Úy nổi tiếng là một giai nhân sắc nước hương trời, nổi tiếng cầm, kỳ, thi, họa.  Các công tử gần xa đến cầu thân nhưng chưa ai lọt vào mắt xanh và nàng tên Tố Lan.

        Bấy giờ, Chung Hạo cũng chưa lập gia thất.  Nhân một hôm đến huyện Trúc Giang, chàng bấy lâu cũng có nghe đồn tiếng tăm của nàng Tố Lan và chàng muốn xem thử có phải là giai nhân tuyệt sắc không?  Chàng thê một căn pḥng trọ trước mặt phủ đường, có đem theo một tên tùy tùng để sai khiến.  Thường ngày chàng ăn mặc chỉnh tề, ra vào với phong độ của một chàng nho sinh tuấn tú, khiến cả vùng ai cũng để ư đến.  Rồi một chiều, chàng trông thấy nơi ngôi biệt thự có một bóng mỹ nhân tha thướt sau bức rèm the, h́nh như đang để ư đến chàng.  Đoán chắc đó là nàng Tố Lan, chàng t́m cách cầu thân để xem mặt người ngọc.  Cuộc diện kiến bất ngờ diễn ra trong pḥng khách của Tố Lan, trong lúc đó cha nàng đang bận việc.  Từ ngày thấy mặt Tố Lan, chàng như say đắm bởi nhớ nhung.  Từ nét mặt hài hoà đến tánh t́nh hiền hậu, tài ba lỗi lạc, tất cả như ghi vào ḷng chàng mối cảm hoài mà chàng chưa từng thấy trong lúc tiếp xúc với các tiểu thơ giàu sang khác.  Chàng trỡ về nói với cha mẹ chàng để tính chuyện mối mai.  Quan Thái Úy thấy hai bên xứng đôi vừa lứa nên tác thành hôn nhân.  Thế rồi Chung Hạo và nàng Tố Lan trở thành đôi uyên ương yêu nhau thắm thiết.

Một hôm Chung Hạo chải đầu cho Tố Lan thấy vợ ḿnh có vết thẹo lớn, liền hỏi:

- Người đẹp thế này, tại sao có vết thẹo lớn như vậy?

Tố Lan mỉm cười, kể cho chồng nghe:

- Lúc nhỏ thiếp là con một người ăn mày ở chợ Đông.  Trong lúc đang dắt mẹ đi xin th́ bị một chàng trai ném vào đầu thiếp một viên đá lớn làm thiếp ngất xỉu.  Nhờ bà con buôn bán cứu chữa, chăm sóc và cho tiền hàng ngày để sinh sống.  Sau đó, thân mẫu qua đời, đem thiếp cho quan Thái Úy làm dưỡng tử.  Từ đó thiếp được nuôi dưỡng tử tế, cho ăn học và giúp cho dưỡng phụ công việc bút nghiên ở công đường.  Trong thời gian đó, nhiều công tử khắp nơi đến xin cầu thân nhưng dưỡng phụ không vừa ư.  May mắn, chàng vừa tỏ lời th́ dưỡng phụ bằng ḷng ngay.  Chúng ta đẹp duyên ngày nay thật là duyên nợ.

       Chung Hạo nghe nói giật ḿnh nhớ lại chuyện cũ ở chợ Đông và nhớ lại tên Tố Lan cũng chính là tên con bé ăn mày lúc trước.  Hôm nay sắc đẹp và nét hiền thục của nàng Tố Lan đă xóa nḥa tất cả h́nh bóng xa xưa.  Chung Hạo yêu mến Tố Lan vô vàn và tin tưởng vào việc thiên định, xem việc vợ chồng là duyên giai ngẫu.

Khi chải đầu cho Tố Lan xong, chàng cầm bút thảo mấy ḍng thơ:

Hữu duyên thiên lư năng tương ngộ

Vô duyên đối diện bất tương phùng

Ẩm ngă trà hê hoàn ngă trăng

Đô thành huề cổ dị chinh đông...

Minh Tấn Dịch:

Có duyên ngàn dặm cũng về

Không duyên đối mặt chẳng hề sánh đôi

Uống trà xong trả ly thôi

Thành đô chiên trống giục hồi chinh đông...

Minh Tấn
Tài liệu tham khảo: Điển Tích Xưa